İznik Surları ve Kapıları – Bursa Tarihi Gezi Rotası

İznik Surları, şehri koruma amacıyla Romalılar döneminde inşa edilmeye başlanmış ve zamanla Bithynia Krallığı tarafından güçlendirilmiştir. Depremlerle zarar gören bu surlar, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde yapılan eklemelerle daha da güçlendirilmiş ve toplamda 4970 metre uzunluğunda beşgen bir yapı oluşturulmuştur.

İznik Surları’nda dört ana kapı bulunur ve bunlar zafer takıları gibi gösterişli yapılardır. Bu kapılardan üçü günümüze kadar korunmuş, Lefke Kapı ise mermer friz parçalarıyla süslenmiştir. İstanbul Kapı, en gösterişli olanıdır ve Konstantinopolis’e açılmaktadır; Roma Tiyatrosu’ndan getirilen masklarla süslenmiştir.

1. İstanbul Kapısı

İstanbul Kapı, İznik Kalesi’nin kuzeyinde yer alan, üç ayrı kapıdan oluşan etkileyici bir yapıdır. Kente dışarıdan girişte, ilk kapı ön sura ait olup, iki yanında yarım silindirik kapı kuleleri bulunmaktadır. Bu kapı, dikdörtgen bir surun tam ortasında yer alır ve granit sütunlardan yapılmış sövelerle çevrelenmiştir. Kapının üzerindeki büyük kemer, köşe duvarlarına oturmuş ve söve ile kenar arasındaki boşluk doldurulmuştur.

İkinci kapı, sura ait kulelerin üzerinde yer alan ikinci katı taşımaktadır ve bu kulelerde kubbeli hücreler bulunmaktadır. Kapının üzeri, iç ve dış tarafta kemerlerle birbirine bağlanmıştır. Avlunun sonunda ise düzgün kesme taşlardan yapılmış üçüncü bir yapı bulunur.

2. Yenişehir Kapısı

Yenişehir Kapı, antik Nikaia kentinin güney giriş kapısıdır ve İznik’teki diğer önemli kapılarla benzer bir mimari yapıya sahiptir. Bu kapı, kenti Bithynia Eyaleti’ndeki önemli şehirlerle, aynı zamanda Asia Eyaleti’nin diğer kentleriyle bağlayan bir yol üzerinde yer alır. İlk inşa evresi, Roma İmparatorluğu döneminin Flavius dönemine (MS 69-96) aittir. Kentin girişleri, bu dönemde zenginlik ve saygınlık göstergesi olarak estetik unsurlarla süslenmiştir. Güney girişine inşa edilen onur takı, Roma Barışı döneminin sembolüydü.

Kapı, Gotlar tarafından yapılan istila sonucu savunma amaçlı bir yapıya dönüştürülmüştür. MS 253-270 yılları arasında sur duvarlarıyla birleştirilen onur takına, bir kule eklenerek tahkimat güçlendirilmiştir. 13. yüzyılda, sur duvarlarının önüne eklenen ikinci bir duvarla savunma daha da güçlendirilmiştir.

3. Lefke Kapısı

Lefke Kapı, İznik’in doğu ucunda yer alır ve İstanbul Kapısı ile büyük benzerlikler gösterir. Her iki kapının da aynı dönemde yapılmış olma ihtimali yüksektir, ancak kesin bir tarih belirlemek zordur. Başlangıçta avlu içinde yer alan kapı, Bizans döneminde yapılan eklemelerle koridor şeklinde bir yol haline gelmiştir. Kapı, iki silindirik kule arasına yerleştirilen kalın mermer sütunlarla çevrilidir ve üst kısmı dikdörtgen şeklindedir.

Kapı üzerinde dikkat çeken bir diğer özellik ise, kemerlerin iç kısmının örülmüş olması ve duvarlara yerleştirilen stel parçalarıdır. Sol tarafta devşirme taşlardan yapılmış ve yüksek kabartma figürlere sahip bir friz bulunur. Kapının orta kemerinde, iç ve dış tarafında yazıtlar vardır. İç yazıtta surların İmparator Hadrianus’un denetiminde inşa edildiği belirtilirken, dış yazıt kent halkının katkısıyla yapıldığını ifade eder. Sağda moloz taş ve tuğladan bir kule yer alır.

4. Göl Kapısı

Göl Kapısı, İznik’in batısında yer alan, tarihi surlar içerisinde önemli bir kapıdır. Lefke Kapısı’ndan devam eden ana caddenin sonunda bulunuyordu, ancak bugün bu kapıdan hiçbir iz kalmamıştır. Göl Kapısı’nın surlarının bir kısmı hala ayakta kalırken, diğer kısmı büyük ölçüde tahrip olmuştur. Sağ taraftaki kule kısmen sağlam durumda iken, sol taraftaki kule yalnızca temeliyle belirgin bir şekilde kalmıştır. Bu açıklık, sur duvarlarının yıkılması sonucu oluşmuş bir boşluk gibidir.

Göl Kapısı’ndaki kulelerden biri, tuğlalarla kaplanmış dış yüzeyi ve Horasan harcıyla inşa edilmiş iç kısmıyla dikkat çeker. Bu kulede moloz taşlar da kullanılmıştır. Kapı kulesi üzerinde, Roma dönemine ait bir yazıt bulunmaktadır.

İznik Surları ve Kapıları Ulaşım

İznik ilçesine ulaşım için Bursa otobüs terminalinden İznik’e giden otobüsler kullanılabilir. Bursa şehir merkezinden otobüsle yaklaşık 1 saatte İznik’e ulaşmak mümkündür. Bu otobüsler, İznik’e düzenli olarak seferler düzenlemektedir.

İznik’e uçakla ulaşmak için en yakın havaalanı Bursa Yenişehir Havalimanı’dır. Yenişehir Havalimanı, İznik’e 31 dk. (31,8 km) uzaklıktadır ve özel transfer ya da taksi ile rahatlıkla İznik’e geçilebilir.