Malatya Arkeoloji Müzesi, şehrin prehistorik dönemine dair buluntularla dolu bir merkezdir. Arslantepe Höyüğü, Türkiye’nin en eski şehir devletlerinden biridir. Günpınar Şelalesi ve Tohma Kanyonu, doğa yürüyüşleri ve dinlenme yerleridir.
Somuncu Baba Külliyesi, Anadolu’nun manevi tarihine ışık tutan bir yapıdır. İnönü Müzesi, Türkiye’nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye ait eşyaları sergilenmektedir. İspendere İçmeleri, sağlık turizmi açısından önemli yerlerdir.
1. Malatya Arkeoloji Müzesi
Malatya Müzesi, Malatya Batalgazi ilçesinde 1977 yılında tamamlanarak ziyaretçilere kapılarını açmıştır. Müze, Kalkolitik Çağ’dan Geç Hitit Çağı’na uzanan geniş bir tarih aralığını kapsayan eserler yer almaktadır.
Arslantepe Höyüğü’nden çıkarılan çanak çömlekler, kılıçlar, mühürler, kemik ve taş aletler gibi buluntular sergilenmektedir. Karakaya Barajı Kurtarma Kazıları’ndan elde edilen heykelcikler, döküm kalıpları ve takılar da sergilenmektedir.
2. Arslantepe Höyüğü
Arslantepe Höyüğü, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde yer alan ve Anadolu’nun en eski şehir devletlerinden birinin kurulduğu önemli bir arkeolojik alandır. 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmasının ardından, yapılan çalışmalar neticesinde 26 Temmuz 2021 tarihinde Çin’in ev sahipliğinde gerçekleştirilen UNESCO 44. Dünya Miras Komitesi toplantısında kalıcı listeye girmesi kabul edilmiştir.
Bu höyük, Geç Kalkolitik Dönem’den Demir Çağı’na kadar uzanan bir tarihsel sürece ait buluntularla doludur ve Hititler’den Roma ve Bizans’a kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Arslantepe, yalnızca mimarisi ve buluntuları ile değil, aynı zamanda insanlık tarihindeki yerleşik yaşamın başlangıcına dair önemli ipuçları sunmasıyla da dikkat çekmektedir.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmesi, hem bölgenin tarihi ve kültürel mirasını korumak hem de uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak açısından büyük bir öneme sahiptir. Ziyaretçiler için Arslantepe, hem arkeolojik zenginlikleriyle hem de tarihi atmosferiyle keşfedilmeye değer bir yer olarak öne çıkmaktadır.
3. Günpınar Şelalesi
Günpınar Şelalesi, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Günpınar Mahallesi’nde yer alan doğal bir güzelliktir ve ülkemizin önemli tabiat şelalelerinden biridir. Şelale, kaynağından itibaren 3 kademeli olarak yaklaşık 40 metre yükseklikten dökülen su zerreciklerinin rüzgarla buluşmasıyla oluşan etkileyici bir manzaradır. Bu doğal oluşum, yüzünüzü okşayan serin su damlalarıyla birlikte ziyaretçilere keyifli anlar yaşatır.
Günpınar Şelalesi, hem dinlenme hem de eğlenme imkanı ile her yıl birçok ziyaretçi çekmektedir. Doğa severler için harika bir destinasyon olan şelale çevresinde, isteyenler 2 km’lik Günpınar Vadisi’nde trekking ve doğa yürüyüşleri yapma fırsatına sahiptir. Bu, hem aktivite arayanlar hem de huzurlu bir doğa deneyimi yaşamak isteyenler için ideal bir yerdir. Şelalenin muhteşem manzarası ve doğal ortamı, ziyaretçilerine unutulmaz anlar yaşatır.
4. Maşattepe Tümülüsü
Maşattepe Tümülüsü, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Yenice Beldesi’nde yer alan önemli bir tarihi alandır. 1989 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmaları sonucunda gün yüzüne çıkarılan bu anıt mezar, ilginç mimarisi ve içeriğiyle dikkat çeker. Tümülüs, içten düzeltilmiş ve dıştan moloz, taş ve toprakla doldurulmuş bir yapı şeklindedir.
Bu yapısal özellikler, bölgenin antik dönemlerdeki mezar yapım geleneğini yansıtır. Maşattepe Tümülüsü, hem bölgenin hem de dönemin kültürel ve mimari özelliklerine dair önemli bilgiler sunmaktadır. Kazılar sırasında ortaya çıkan buluntular, bu tarihi alanın değerini artıran unsurlar arasında yer alır.
5. Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı
Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı, Malatya’nın Battalgazi ilçesine bağlı Alacakapı mahallesinde, Şah Ali Bey Mescidi’nin batısında yer alan tarihi bir yapıdadır. IV. Murad’ın silahtarı Mustafa Paşa tarafından yaptırılan bu kervansaray, Osmanlı döneminde yolcuların ve tüccarların konaklayabileceği önemli bir dinlenme noktası olarak işlev görmüştür.
Kervansaray, İstanbul’dan Doğu’ya giden ana yol üzerinde stratejik bir konumda yer almakta olup, bölgedeki geçiş noktalarından biri olarak bilinir.
6. Levent Vadisi
Levent Vadisi, Malatya’nın Akçadağ ilçesine bağlı Levent mahallesinde yer alan etkileyici bir doğal oluşumdur. Yaklaşık 65 milyon yıl önceki jeolojik deformasyonlar sonucu meydana gelen bu vadi, 28 kilometre uzunluğunda olup, zengin jeolojik özellikleriyle dünyadaki ilginç doğal alanlar arasında gösterilmektedir.
Vadinin içinde yer alan ilginç jeolojik yapılar, uçurumlar ve kaya duvarları, ziyaretçilere göz alıcı manzaralar ı vardır. Kaya kabartmaları ve yüzlerce mağara, bu bölgeyi daha da özel kılar. Neolitik çağdan kalma kalıntıların da bulunduğu Levent Vadisi, hem doğa severler hem de tarih meraklıları için keşfedilmeye değer bir alan sunmaktadır.
7. Somuncu Baba Külliyesi
Somuncu Baba Külliyesi, Darende Somuncu Baba olarak bilinen Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri’nin kabrinin bulunduğu tarihi bir mekandır ve 14. yüzyıla tarihlenmektedir. Somuncu Baba (1331-1412), Anadolu’ya manevi fetih amacıyla gelen erenlerden biridir ve soyu Hz. Peygamber’e (s.a.v) ulaşmaktadır; 24. kuşaktan torunudur.
Eğitimini Şam, Tebriz ve Erdebil gibi ilim merkezlerinde tamamladıktan sonra, irşat ve hizmet faaliyetleri için Bursa’ya yerleşmiştir. Manevi kimliğini gizlemek için somun ekmeği pişirip halka dağıttığı için “Somuncu Baba” ismiyle anılmıştır. Bursa Ulu Cami’nin ilk açılış hutbesinde Fatiha Suresi’ni 7 farklı şekilde tefsir etmesiyle tanınmaktadır.
Şöhretten kaçınan Somuncu Baba, Bursa’dan ayrılarak bir süre Aksaray’da yaşamış, orada oğullarından Yusuf Hakiki Baba’yı bırakıp diğer oğlu Halil Taybi ile Hacca gitmiştir. Hac dönüşünde Darende’ye yerleşmiş ve burada 1412 yılında vefat etmiştir. Kabri de Darende’de bulunmaktadır. Somuncu Baba Külliyesi, hem tarihi hem de manevi derinliği ile ziyaretçilere önemli bir deneyim sunmaktadır. Malatya’nın Darende ilçesinde yer alan külliye, ünlü İslam alimi Somuncu Baba’ya ithafen inşa edilmiştir.
8. Zengibar Kalesi
Zengibar Kalesi, Darende ilçesinin tarihî ve kültürel zenginliğinin simgelerinden biridir ve yüzyıllar boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Stratejik konumu sayesinde her zaman dikkat çeken bu kale, üç tarafı suyla çevrili ve aşılması güç kayalar üzerine inşa edilmiştir, bu da onu Anadolu’nun en sağlam kalelerinden biri haline getirmiştir.
Kalenin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte, tarihi belgeler Hititler ve Urartular döneminde var olduğunu göstermektedir. Günümüze kadar ulaşan kalıntıları arasında giriş kapısı, burçlar, kral köşkleri ve bazı su kanalları yer almaktadır. Bu yapılar, yüzyıllar öncesine ait bir medeniyetin izlerini günümüze taşımaktadır.
9. Tohma Kanyonu
Tohma Kanyonu, Darende’nin fiziksel yapısını en belirgin şekilde yansıtan doğal bir oluşumdur ve Tohma Çayı etrafında şekillenmiştir. Dik ve dike yakın yüksek yamaçları ile dikkat çeken bu kanyon, tırmanış sporcularına adrenalin dolu bir macera sunmaktadır.
Kanyon içerisinden akan Tohma, rafting tutkunlarına heyecan dolu saatler yaşatırken, kıyısındaki dar patika yollar da doğa yürüyüşü (trekking) yapmak isteyenler içindir. Kanyonun sunduğu etkileyici manzara, foto safari için de oldukça uygundur.
10. İspendere İçmeleri
İspendere İçmeleri, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde 28 km doğusunda, Elazığ yolu üzerinde yer alan İspendere köyünde bulunur. Bu içme alanı, ağaçlar arasında açık bir alanda konumlanmış olup, üç farklı kaynaktan çıkan su hem içme hem de banyo yapma amaçlı kullanılmaktadır.
İspendere’nin suyu, sindirim sistemi, idrar yolları ve karaciğer hastalıklarına iyi gelmesiyle bilinmektedir.
11. Kudret Havuzu
Kudret Havuzu, Darende Tohma Kanyonu içinde yer alan doğal bir oluşumdur ve kayaların arasından akan suyu ile dikkat çeker. Yaz-kış 22 °C sıcaklığını koruyan üç adet havuzdan oluşan bu alan, özellikle yaz aylarında Darende’ye gelen ziyaretçiler için harika bir eğlence ve serinleme imkanıdır.
Kudret Havuzu, yüzme ve serinleme ihtiyacı duyanlar için ideal bir mekandır. Havuzları dolduran su, dakikada 11 metreküp debi ile akarak, havuzun her zaman temiz ve ferah kalmasını sağlar.
12. Balaban İçmeceleri
Balaban İçmeceleri, Darende – Malatya yolunun 17. kilometresinde, Balaban mahallesinde yer almaktadır ve anayola sadece 2 km mesafededir. Dr. Abdullah Ertem tarafından keşfedilen şifalı suyu ile ünlüdür. Bu suyun iç hastalıkları, kadın hastalıkları ve böbrek taşı erimesine faydalı olduğu deneyimlenmiştir. Ayrıca, şifalı suyun etrafındaki kil halindeki toprakla birlikte kullanılması, cilt hastalıklarına da iyi gelmektedir.
Balaban Belediyesi, şifalı suyun bulunduğu alanda yaklaşık 40 dönüm bir alanda tesisleşme çalışmaları başlatmış, bu çalışmalar Darende Belediyesi tarafından devam ettirilmiştir. Alan ağaçlandırılmış, çevre düzenlemesi yapılmış ve konaklama ile yemek imkanı oluşturulmuştur. Tesis, ziyaretçilere konaklama, kahvaltı ve yemek hizmetleri sunmakta, ayrıca yeşil alanları, doğal yürüyüş yolları, spor alanları, kamp ve piknik imkanı ile dolu bir ortam sağlamaktadır.
13. Beyler Deresi Şehir Parkı
Beylerderesi Şehir Parkı, Malatya Yeşilyurt ilçesinde 1 milyon 350 bin m²’lik geniş bir alana yayılmaktadır. Bu büyük alan, parkın doğal güzellikleri ve geniş yeşil alanlarıyla ziyaretçilerine huzurlu bir ortamdır. Beylerderesi, özellikle doğayla iç içe olmak isteyenler için ideal bir mekân olup, çevresindeki doğal peyzajı ile de dikkat çekmektedir.
Park, sadece doğa severler için değil, aynı zamanda sosyal olanaklar arayanlar için de çeşitli imkanlar sağlamaktadır. Ziyaretçiler, geniş yürüyüş yolları, dinlenme alanları ve spor yapma alanları gibi çeşitli olanaklardan faydalanabilir. Beylerderesi Şehir Parkı, Malatya’nın şehir içindeki yeşil alan ihtiyacını karşılamakla birlikte, aynı zamanda sosyal aktiviteler için de önemli bir buluşma noktasıdır.
14. Turgut Özal Tabiat Parkı
Turgut Özal Tabiat Parkı, Battalgazi ilçesinde zengin orman ve su ekosistemleri ile dikkat çeken bir alandır. Doğal güzellikleriyle öne çıkan bu park, birçok rekreasyonel faaliyete ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle, Pınar Başı olarak bilinen doğal kaynak suyu, önüne set çekilerek oluşturulan gölet ile birlikte estetiktir.
Göletin etrafı, çam, sedir ve badem ağaçlarıyla kaplıdır, bu da parkın doğal manzarasını güzelleştirmektedir. Ziyaretçiler, burada hem doğanın tadını çıkarabilir hem de çeşitli etkinlikler ile dinlenme imkanı bulabilirler. Turgut Özal Tabiat Parkı, hem doğal güzellikleri hem de sunduğu olanaklarla Malatya’nın önemli rekreasyon alanlarından biri olarak öne çıkmaktadır.
15. Malatya Atatürk Evi Müzesi
Malatya Atatürk Evi Müzesi, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde, Küçük Hüseyinbey Mahallesi, Atatürk caddesinde yer almaktadır. 14 Ağustos 1926 tarihinde dönemin Valisi Nevzat Tandoğan tarafından Türk Ocağı binası olarak temeli atılan bu yapı, ulusal mimarlık akımının etkileriyle kesme taştan inşa edilmiştir. Kare planlı olan bina, anıtsal bir giriş kapısıyla dikkat çekmektedir.
Bu kapıdan salona ve yan odalara geçiş yapılmaktadır. Açılış konuşmasını Vali Nazmi Toker’in yaptığı bu anı evi, hem Atatürk ile ilgili tarihî bilgileri hem de Malatya’nın kültürel değerlerini sergileyen önemli bir mekândır.
16. Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi
Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi, Malatya’nın Battalgazi ilçesinde tarihi ve kültürel mirasını yansıtan önemli yapılar arasında yer almaktadır. Yaklaşık 120 yıl önce Hacı Sait Efendi (Turfanda) ve kardeşleri tarafından inşa edilen Beşkonaklar, bir cihannümalı ev ile ona bitişik dört evden oluşan bir yapı kompleksidir.
Beşkonaklar, Sinema Caddesi üzerindedir ve geçmişte burada su harığı geçmekteydi; yolunun parke taşlı olduğu ve faytonların işlendiği de bilinen detaylar arasındadır. Malatya’nın geleneksel sivil mimarisinin özgün örneklerinden biri olan Beşkonaklar, günümüze kadar ulaşarak ziyaretçilerine geçmişin izlerini sergilemektedir.
Müze, Malatya’nın tarihine ve kültürel değerlerine dair önemli bir kaynak oluşturmakta, yerel yaşam tarzını ve gelenekleri sergilemektedir.
17. Aslantaşlar
Aslantaşlar, Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Yeniköy yakınlarında, geniş bir ovanın ortasında yer alan etkileyici aslan heykelleridir. Bu heykeller, Hitit dönemine ait olup M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzandığı düşünülmektedir. Heykeller, güney-kuzey yönünde ayakta durarak, göz alıcı bir şekilde çevreye hakim durumdadır.
Her bir heykelin baş yüksekliği 2 metre, gövde uzunluğu ise 2,5 metredir. Bacak ve ayak aralıklarının yontulmadan bırakılması, bu eserlerin tarihsel ve kültürel bağlamında merak uyandırmaktadır; heykellerin ne amaçla dikildiği hâlâ bilinmemektedir.
18. Radyo Gramofon Müzesi
Radyo Gramofon Müzesi, Malatya’nın Yeşilyurt ilçesinde, İnönü Caddesi üzerinde yer alan nostaljik bir müzedir. Radyo ve gramofonların tarihini gözler önüne seren müze, koleksiyonunda geçmişten günümüze farklı dönemlere ait radyolar, gramofonlar ve ses cihazlarını barındırır.
Teknolojinin zaman içindeki değişimini keşfetmek ve geçmişin ses dünyasına yolculuk yapmak isteyenler içindir.
19. İnönü Müzesi
İnönü Müzesi, Malatyalı devlet adamı İsmet İnönü anısına düzenlenmiştir. Müze, İnönü Üniversitesi rektörlük binasının giriş katında yer almaktadır. Ziyaretçiler, müzede İnönü’ye ait özel eşyaları, fotoğrafları ve belgeleri içeren zengin bir koleksiyonu görebilirler.
Bu koleksiyon, İsmet İnönü’nün hayatı ve Türkiye’nin siyasi tarihinde bıraktığı izleri yansıtmaktadır.
20. Yalnız Minareler
Yalnız Minareler, Darende ilçesinde yer alan tarihi bir yapıdır ve camileriyle birlikte inşa edilmiş olan bu minareler, zamanla yalnız kalmıştır. Bu minareler, kesme taştan inşa edilmiştir ve uzun yıllar boyunca çevreye hükmeden önemli yapılar olmuştur. Ancak, zamanla etrafındaki camiler yıkılmış veya kullanılmaz hale gelmiş, minareler ise tek başına kalmıştır.
Günümüzde, Yalnız Minareler hala varlığını sürdüren nadir yapılar arasında yer almaktadır. Hem tarihi hem de mimari açıdan büyük bir öneme sahip olan bu minareler, Darende’nin kültürel mirası açısından önemli bir yer tutar. Minarelerin yalnız kalmış olması, onları daha da özel ve dikkat çekici hale getiren bir özelliktir.
Malatya Şehir Rehberi